Bàn về văn hóa và phong cách sống của người Hà Nội xưa và nay, nhạc sĩ Dương
Thụ, một người am hiểu về văn hóa và con người nơi đây, cho rằng dân trí Hà Nội
đã thấp đi rất nhiều, văn hóa thấp nhưng người Hà Nội cực kỳ tự tin…
Dân trí Hà Nội ngày nay không cao như người ta tưởng
Suốt thời niên thiếu sống ở Hà Nội, rồi xa Hà Nội đi nơi khác sinh sống, mỗi
lần trở lại, nhạc sĩ Dương Thụ lại cảm nhận rõ hơn sự thay đổi của con người và
cuộc sống nơi đây.
Hà Nội xưa, trong kí ức của nhạc sĩ là một Hà Nội không sôi động, không xa
hoa nhưng rất lành.
Nhạc sĩ kể: “Cuộc sống Hà Nội bây giờ so với thời tôi còn ở đó khác đi nhiều
lắm. Thời tôi, trước 1954, Hà Nội là một Paris thu nhỏ ở Châu Á, đến sau 1954
lại là một Hà Nội khác hoàn toàn mà ta thường gọi là Hà-Nội-Mới, Hà Nội của Cách
mạng. Tất cả những gì dính dáng đến ngày xưa đều bị tẩy sạch. Một Hà Nội công
nông hóa, nghèo và bình dị được hình thành. Cái cuộc sống ấy có một vẻ đẹp
riêng. Không sôi động náo nhiệt, không xa hoa sang trọng, không có vẻ gì như một
đô thị trung tâm, nó hơi buồn tẻ nhưng được cái rất lành”.
Nhạc sĩ Dương Thụ.
Ông gọi tầng lớp công – nông – binh, người làm chủ Hà Nội thời bấy giờ là
người Hà Nội Mới. Họ mang cái vẻ đẹp của xóm nghèo, của lính và của nơi thôn dã
về cho đất Hà Thành, đó là cái chất phác, chân thật trong lời ăn tiếng nói,
trong cách cư xử, đó là quan niệm sống và bảng giá trị mà họ theo đuổi.
“Người Hà-Nội-Mới” không có tiền nên không hiểu và không coi trọng đồng tiền.
Dĩ nhiên cũng không biết tiêu tiền nữa. Tiền không nằm trong bảng giá trị để
“Người Hà Nội mới” hướng tới. Những giá trị tinh thần mới là quan trọng và cần
thiết. Những năm đầu thập niên 60, Hà Nội rất nghèo nhưng vẫn có dàn nhạc giao
hưởng của mình. Nhà Hát Lớn trở thành thánh đường của nghệ thuật dù công chúng
của nó là những người “áo vải”. Quán ăn không thu hút bằng hiệu sách. Tôi đã
từng nhịn ăn để mua sách, mua tổng phổ nhạc và tôi cũng không phải là một ngoại
lệ…”, nhạc sĩ ngậm ngùi nhớ lại.
Còn Hà Nội ngày nay nhạc sĩ gọi là một Hà Nội khác, giàu có hơn, phồn hoa hơn
nhưng dân trí thì thấp đi rất nhiều.
Nhạc sĩ chia sẻ: “Bây giờ là một Hà-Nội-Khác. Người làm chủ Hà Nội là những
“danh gia vọng tộc đời mới”, những ông chủ mà bạn bè tôi thường đùa là “tư sản
đỏ”, rồi dân trung lưu và giới trí thức cán bộ có nguồn gốc công-nông-binh. Họ
giàu có hơn cả tầng lớp thượng lưu trong chế độ cũ. Nhà cửa, xe cộ thừa mứa,
tiện nghi hiện đại. Ăn chơi xa xỉ, xả láng. Còn lại dân “vỉa hè” nói là chủ cho
nó sang thôi, thực ra họ là dân nghèo thành thị đúng nghĩa. Dẫu sao họ cũng là
người Hà Nội nhưng vẫn thuộc về một Hà-Nội-Khác. Một Hà Nội như thế, nếu ai đi
từ 1954 trở về sẽ không tìm thấy Hà Nội của mình”.
“Dân trí Hà Nội bây giờ không cao như người ta tưởng (nhưng có vẻ người
Hà-Nội-Khác không nghĩ nghĩ như thế. Họ tự tin vô cùng, nhất là giới trẻ). Nếu
chỉ nhìn những thể hiện bên ngoài thì có vẻ oách lắm. Bạn cứ đến bar Taboo trên
Hồ Tây vào quãng 12h đêm thì biết. Đến đây tôi không nghĩ là Hà Nội nữa, mà như
là ở bên Tây. Tiếng Anh, âm nhạc, rượu, những gương mặt văn minh biết tiêu tiền
triệu cho ít phút giải trí thông thường, những cơ thể có rhythm lắc lư thoải
mái… Những con người này mà bạn nêu cái nhận xét kia ra, họ sẽ cười mũi: “Giao
hưởng là cái đinh gì” v.v. và nhiều “là cái đinh gì” khác. Chỉ có điều họ thấy
bạn “cổ hủ” quá nên không tiện nói ra thôi”, nhạc sĩ nói thêm.
Xã hội nào thì văn hóa ấy
Lý giải cho sự cư xử thiếu văn hóa của người Hà Nội ngày nay, nhạc sĩ Dương
Thụ cho rằng: “Xã hội nào thì văn hóa ấy. Hậu quả của xã hội bao cấp là lối sống
xin-cho, hậu quả này nặng lắm bởi nó đánh mất lòng tự trọng, đánh mất tính độc
lập, đánh mất khát vọng và động lực làm việc do vậy con người hèn đi mà không tự
biết. Khi không có lòng tự trọng thì mọi giá trị tốt đẹp sẽ bị tiêu hủy, trước
tiên là giá trị văn hóa.
Cứ xem cách một số nhạc sĩ ở thủ đô tố cáo nhau, hạ nhục nhau về chuyện giải
thưởng nhà nước thì biết. Giới sĩ còn thế nói chi đến dân thường. Chuyện dễ bị
kích động, hay gây gổ, văng tục, chửi bậy, kiêu căng khinh khỉnh với những người
cùng nguồn gốc xuất thân nhưng là dân ở quê dân tỉnh lẻ chưa hẳn đã là điều tệ
hại nhất. Nói đến văn hóa xuống cấp là ở những chuyện lớn hơn nhiều”.
“Những người nông dân, công nhân khi có tiền, giàu lên, chưa đủ văn hóa để
chế ngự bản năng thì sẽ cư xử như vậy. Ở đâu sự hưởng thụ vật chất được coi
trọng, thì ở đấy những giá trị tinh thần phải nhường bước”, nhạc sĩ nhấn mạnh.
Nhìn ra sự đổi khác của Hà Nội với những biểu hiện thụt lùi về văn hóa, nhưng
không lên án, chỉ trích như phần đông ý kiến, nhạc sĩ Dương Thụ có cái nhìn bình
tĩnh trước sự đổi khác ấy.
“Thời buổi bây giờ không thể “duy ý chí” được. Việc giữ gìn hay loại bỏ không
thể bằng tâm huyết hoặc bằng những ý kiến thông minh mà phụ thuộc vào những cái
lớn hơn. Ở tình trạng dân trí và quan trí như hiện nay thì đụng vào việc phát
huy nét văn hóa đẹp có khi lại làm hỏng nó. Và đụng vào việc loại bỏ những nét
văn hóa lạc hậu có khi lại là chỗ để ai đó kiếm tiền và để nó có đà ngấm ngầm
mạnh lên”, nhạc sĩ bày tỏ.
Và ông vẫn tìm được những nét đẹp của Hà Nội để yêu, để nhớ về: “Theo tôi,
vẫn còn sót lại những nét đẹp của Hà-Nội-Xưa sang trọng, thanh lịch, của
Hà-Nội-Mới rất lành và trong sáng. Chỉ có điều nó không phải là phổ biến mà lẩn
khuất ở đâu đó. Văn hóa của một dân tộc, của một cộng đồng giàu truyền thống là
một cái không thể nào tiêu diệt. Anh muốn tiêu diệt cũng không được. Sức sống
của nó mạnh lắm, nó như con chim phượng hoàng có thể hồi sinh trong đống tro
tàn”.
Khi được hỏi về cao kiến để có thể biến Hà Nội trở thành một đô thị có nếp
sống văn minh, sạch đẹp nhạc sĩ Dương Thụ cho rằng “Người yêu Hà Nội nhất, có tư
cách để trả lời câu hỏi này nhất chính là ông Bí thư Thành ủy và vị Chủ tịch
Thành phố Hà Nội”.
“Hà Nội không phải là một địa phương. Hà Nội là thủ đô, là trung tâm văn hóa,
kinh tế, chính trị của đất nước. Chính vì vậy cư dân của nó là những con người
tinh hoa của đất nước. Hà Nội là của khắp mọi miền, ai cũng nên yêu nên có trách
nhiệm với Hà Nội” – nhạc sĩ Dương Thụ.
La Hoàn
No comments:
Post a Comment